PL Fazy budowlane i zastosowanie miar, liczb i przepisów przy budowie romańskiej katedry p.w. NM Panny w Augsburgu do r. 1065

german

PL Zajmując się rozwojem architektonicznym katedry w Augsburgu, nie sposób nie poprzedzić tej analizy wzmianką o historii osadnictwa, która ma na tym gruncie antyczną rzymską tradycję. Augusta Vindelicum – dzisiejszy Augsburg – jako castrum romanum, powstał w miejscu plemiennego ośrodka Windelików i odtąd jako stolica prowincji Retia z siedzibą wojskowego prokuratora, nieprzerwanie trwa jako znaczące centrum osadnicze w widłach rzek Lech i Wertach. Południkowo biegnąca oś osadnicza, pokrywająca się z regionalnym szlakiem z południa, Via Claudia Augusta, uwarunkowała poprzeczne usytuowanie względem niej wczesnośredniowiecznej katedry i organizację przestrzeni wokół tej budowli. Najpóźniej od III w. posiada Augsburg liczną gminę chrześcijańską, a za panowania Dioklecjana w 304 r. ponosi tu śmierć męczeńską św. Afra. Po edykcie mediolańskim stolica prowincji niewątpliwie jest siedzibą biskupstwa chociaż poświadczone ono jest dopiero w r. 771 (bp Wikterp). Zainteresowanie archeologów katedrą datuje się od ostatnich lat ubiegłego wieku. Pierwsze znane badania prowadzi tu w r. 1897-1898 F. Schildhauer, który poświadcza opisowo nieistniejącą obecnie zachodnią apsydę. Większość rozpoznań archeologicznych i obserwacji, podczas prowadzonych prac budowlanych, pochodzi z okresu po II wojnie światowej. Na ich podstawie można wysnuć dość prawdopodobną hipotezę o wczesnych fazach budowy świątyni. O ile trzy fazy późniejsze, być może przed konsekracją katedry w 1065 r., można wyróżnić z dużym prawdopodobieństwem, o tyle trzy fazy wcześniejsze są jedynie w ograniczonym stopniu prawdopodobne. Należy się przy tym zastrzec, że brak możliwości stratygraficznego odniesienia do prowadzonej w pracy analizy może spowodować chronologiczne przesunięcie zakładanych faz. Oto one: I faza rzymska, przypuszczalnie z lat 314-500, do której być może należy odkryta przez F. Schildhauera apsyda i mur z kamienia łamanego na linii wschodniej strony westwerku. II faza merowińska - VI-VIII w., o ile w ogóle o niej można mówić, to we fragmentach wątku odkrytego w piątym przęśle obecnej katedry. III faza - okres karoliński lub ottoński - IX-XI w. - z kryptą wschodnią ew. bez apsydy wschodniej IIIa faza ottońska - z kryptą wschodnią i apsydą zachodnią IV faza - okres wczesnoromański - z apsydami wschodnią i kryptą wschodnią I V faza - okres wczesnoromański - z apsydami wschodnią i zachodnią, kryptą wschodnią I i II Ślady kolejnych akcji budowlanych pojawiają się na zachodnim szczycie świątyni, chociaż trudno precyzyjnie związać je z odpowiednimi fazami rzutu budowli. Jednym z istotnych fragmentów analizy historycznego wystroju plastycznego budowli jest chronologiczne ustawienie polichromii znajdującej się w przestrzeni strychowej. Można wyodrębnić w niej dwie niezależne od siebie koncepcje malarskie zniszczone przez budowę gotyckich sklepień w katedrze. Geometryczna kompozycja malarska należy do romańskiej koncepcji budowli przed jej poświęceniem w r. 1065. Można również z całą pewnością stwierdzić, że ta budowla była stropową, a okna bazylikowego oświetlenia były co najmniej dwukrotnie przemurowywane. Świadczy o tym kompozycja figuralna (głowa Chrystusa?) na strychu południowej części transeptu, wykonana na zamurowanym oknie. Wspomniana wyżej działalność budowlana twórców katedry z okresu 900-1000 r. oparta była niewątpliwe na wymiarach i proporcjach wynikających z treści ideowo-religijnych zawartych w liczbach-wielokrotnościach zastosowanej jednostki wymiarowej stopy o długości 29,7111 cm. Podstawowym i przeważającym elementem tego systemu wymiarowego jest równoramienny trójkąt π/2, Jako symbol Boga Ojca – Stwórcy. Drugim elementem wywodzącym się z czasów karolińskich jest równoboczny trójkąt π/2 jako ogólnoznany geometryczny symbol trójjedynego i trójpostaciowego Boga w pojęciu pierwszego soboru powszechnego w Nicei z r. 325. Za podstawową miarę katedry należy uważać miarę 36, w której zawarta jest liczba wybijająca religijno-duchowy rytm budowli. Przy rozłożeniu daje ona 4 x 9. Liczba, "dziewięć" przy dochodzeniu dalszych wymiarów i proporcji stale się powtarza i rzec można w nich pulsuje np.: – długość nawy głównej 5 x 9 = 45 – wewnętrzna ogólna długość katedry 45x0, 5x12=270 – proporcja światła nawy środkowej do wsch. pomieszczenia chóru 41,57 x 3,14/3 = 36 – podział na przęsła nawy głównej i rozpiętość przęsła w osiach filarów 2 x 9 = 18 – wymiary i proporcje północnej nawy 21 x 0,5 x 16 = 168, 13 x 9 + 51 = 168, długość nawy płn. wyrażona przy pomocy trójkątów – proporcje płd. nawy o szerokości 21,90. Ten wymiar można rozczłonkować na 13 x 9 + 50 = 167 itd, itd. Przy studiowaniu tych zależności w katedrze w Augsburgu narzuca się przekonanie, że zastosowanie takich metod tylko w rękach wysokokwalifikowanego artysty może doprowadzić do powstania architektonicznego dzieła sztuki.

201

DrOIN 112557

to2002020352

Marian Krzysztofiak

Poznań, Polska

10.11.1987

polish

Edmund Małachowicz

Wrocław, Polska

23.10.1987

polish

dissertation

Poznań, Polska

1988