Duch minionych czasów w miastach współczesnych
[ 1 ] Instytut Architektury, Urbanistyki i Ochrony Dziedzictwa, Wydział Architektury, Politechnika Poznańska | [ 2 ] Wydział Architektury, Politechnika Poznańska | [ P ] employee | [ S ] student
EN The spirit of past times in contemporary cities
2023
scientific article
polish
- strefowa budowa formy
- strefy anatomiczne oka
- genius loci
- form’s zonal structure
- eye’s anatomic structure
- genius loci
PL Pytanie o genius loci jest fundamentalne dla rozważań o przemianach form urbanistycznych. Jakie cechy miast należy chronić, a które z form można bez żalu oddać na pastwę przemian? Pośredniej odpowiedzi na to pytanie udziela etologia, która pozwala – w pewnym sensie – wartościować piękno kształtowanej przestrzeni, obiektywizując je na gruncie zdobyczy ewolucji. „Piękne jest to, co czyni nas lepszymi” – jakkolwiek naiwnie brzmiałoby to stwierdzenie, można wykazać jego prawomocność w sensie filogenetycznym. Ab ovo więc: ewoluująca z biegiem ludzkich dziejów anatomia oka wyposażyła nasz „aparat optyczny” w strefową strukturę pola widzenia. Obserwowane formy są w procesie percepcji niejako rozdzielane pomiędzy odpowiednie strefy na siatkówce oka, dostarczając mózgowi zoptymalizowane dawki informacji przygotowanych do obróbki – tzw. integracji sensorycznej. Części widzianych form, rzutowane przez soczewkę oka na jego siatkówkę precyzyjnie wypełniają poszczególne anatomiczne strefy pola widzenia. Efekt tego automatycznego rozkładu wywołuje różne odczucia estetyczne. Jeśli obserwowane formy są harmonijne, wówczas rezonują z posiadaną „w głębi duszy” intuicją formy idealnej. W ten sposób wywołują poczucie Kunstgenuss – estetycznej przyjemności i duchowego, chwilowego spełnienia. Ten mechanizm estetycznego rezonansu pozwala na ocenę jakości obserwowanych form. Jakości te nie ograniczają się wyłącznie do stwierdzenia lub nie abstrakcyjnej – i przez to uniwersalnej – wizualnej harmonii obowiązującej „wszędzie”, więc zarazem także i „nigdzie”. Mechanizm ten umożliwia odkodowanie „formalnego klimatu” – ducha konkretnego miejsca. Bowiem to właśnie odstępstwa od idealnej harmonii stanowią o charakterystycznym genius loci.
EN The question about the spirit of the place is fundamental for considerations about the transformation of urban forms. So, what features of cities should be protected, and which forms can be surrendered without regret to changes? An indirect answer to this question is provided by ethology, which allows – in a sense – to evaluate the beauty of the shaped space, objectifying it on the basis of evolutionary achievements. “Beautiful is what makes us better” – even if that statement looks like naive, its validity can be demonstrated in the phylogenetic sense. The observed forms are automatically distributed among the appropriate zones on the retina. The effect of this automatic decomposition evokes various aesthetic sensations. Parts of visible harmonious forms (including parts of buildings), projected by the lens of the eye onto his retina, fill individual anatomical zones of the visual field, thus evoking a sense of Kunstgenuss – aesthetic pleasure and spiritual, temporary fulfillment. This mechanism makes it possible to decode the “formal atmosphere” – the spirit of a particular place. Because it is precisely the deviations from perfect harmony that constitute the characteristic genius loci. The article discusses the research carried out since 2019. The research concerned the analysis of the form of buildings.
177 - 189
CC BY-SA (attribution - share alike)
open journal
final published version
public
70